Koalisyon Hükümeti Nedir? Türkiye’de Kurulan Koalisyon Hükümetleri Hangileridir?

Türkiye’de Kurulan Koalisyon Hükümetleri Hangileridir?

Koalisyon, iki yada daha fazla kişinin, siyasi partilerin, devletlerin, orduların veya şirketlerin ortak amaca ulaşmak için geçici olarak oluşturdukları birliktir.

Koalisyon sözcüğü, nihai hedefe ulaşmak için bir araya gelerek birlikte hareket etmeyi ifade eder. Parlamenter sistemde birden çok partinin birlik oluşturdukları ittifak ile ülkeyi ortaklaşa bir şekilde yönetmelerine de denir.

Koalisyon Hükümeti Nedir?

Birden çok parti yada gruba bağı olan üyelerden oluşan karma hükümet modeline koalisyon hükümeti adı verilir. Seçim sonucu en fazla sandalyeye sahip olan parti başkanının kabineyi kurmakla görevlendirilmesi kuraldır. Koalisyon hükümetleri genel olarak birinci parti çıkmasına rağmen mecliste çoğunluğu elde edemeyen siyasi partinin meclisteki ikinci partiyle anlaşmaya çalışmasıyla oluşur.

Koalisyon kurma süreci, siyasetçilerin gereğinden fazla güç mücadelesine girdikleri için eleştiri konusu olmuştur. Koalisyonların farklı siyasi görüşler arasında uzlaşma sağladığı, istikrarsızlığın siyasi kaos şeklinde düşünülmemesi gerektiği, merkezci politikalar ile iradesinin bir şekilde yansıtıldığı ve devlette sürekliliğin sağlandığı görüşü de savunulur.

İsveç, Hollanda ve İsviçre gibi ülkelerde koalisyon hükümetleri uzun sürmüştür ve istikrar yakalamıştır. Fakat Dördüncü Fransız Cumhuriyeti gibi örneklerde çok sayıda koalisyonun siyasette kaotik bir ortam oluşturduğu görülmüştür.

Türkiye’de Kurulan Koalisyon Hükümetleri Hangileridir?

Cumhuriyet tarihi boyunca kurulan ilk koalisyon hükümeti, 1961'de İsmet İnönü önderliğinde CHP (Cumhuriyet Halk Partisi) ile AP (Adalet Partisi) arasında kuruldu. Bu kurulan ilk koalisyon hükümeti olmayacaktı. İşte Türkiye’de kurulan tüm koalisyon hükümetleri.

1) 8. İnönü Hükümeti - CHP – AP Koalisyonu (20 Kasım 1961 – 25 Haziran 1962)

27 Mayıs 1960 darbesi sonrası kurulan CHP (Cumhuriyet Halk Partisi) – AP (Adalet Partisi) koalisyonu 7 ay sürmüştür.

Görev Dağılımı
Başbakan İnönü (CHP)
Başbakan Yardımcısı AP
Devlet bakanlıkları (4): 2 CHP, 2 AP
İcracı bakanlıklar (15): 7 CHP, 8 AP

Adalet Bakanlığı, Cumhuriyet Senatosu'nda görev yapan bir isme verildi. CHP’deki Dışişleri Bakanlığı'nı bir süre Meclisin dışında bulunan bir isim tarafından yürütüldü.

2) 9. İnönü Hükümeti CHP-CKMP(Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi)-YTP(Yeni Türkiye Partisi)-Bağımsızlar (25.06.1962 – 25.12.1963)

Türkiye Cumhuriyeti’nin 27. hükümeti içinde bağımsızların da yer aldığı ilk koalisyondu. 9. İnönü hükümeti olarak bilinen koalisyon; CHP, YTP, CKMP ve bağımsız milletvekilleri arasında kuruldu ve 18 ay iktidarda kaldı.

Görev Dağılımı
Başbakan: İsmet İnönü (CHP)
Başbakan Yardımcılığı (3): YTP, CKMP ve CHP
Devlet bakanlıkları (4): 3 CHP, YTP ve bir bağımsız isim arasında paylaştırıldı.
İcracı bakanlıklar: 2 CKMP, 6 CHP, 2 YTP.
Bazı bakanlıklar bağımsızlar ile partiler arasında dönüşümlü olarak yürütülmüş, Dışişleri ve Maliye bakanlıklarına TBMM dışından olan isimlerin ataması yapıldı.  

3) 1.Ecevit Hükümeti CHP – MSP (Milli Selamet Partisi) Koalisyonu (26.01.1974 – 17.11.1974)

Siyasi konular başlığı altında yine düşünce, inanç ve orman suçları için bir af çıkarılacağı protokolle kayıt altına alındı. Ancak bu kadar detaya karşın koalisyonun ömrü sadece 10 ay oldu.

Görev Dağılımı
Başbakan Bülent Ecevit (CHP)
Başbakan Yardımcısı: Necmettin Erbakan (MSP)
Devlet Bakanlığı (3): 2 CHP,1 MSP
İcracı Bakanlıklar (20): 15 CHP, 5 MSP

4) 4. Demirel Hükümeti AP-MSP-MHP (Milliyetçi Hareket Partisi) -CGP(Cumhuriyetçi Güven Partisi) Koalisyonu (31.03.1975 – 21.06.1977)

“Kuracağımız hükümet, bunalım dönemini sona erdiren bir hükümet olacaktır” denerek kurulan koalisyon 2 yıl 3 ay iktidarda kaldı.

Görev Dağılımı
Başbakan Süleyman Demirel
Başbakan Yardımcısı (3): MSP; MHP ve CGP arasında paylaşıldı
Devlet Bakanlıkları (4): 2 AP, 1 MSP, 1 MHP
İcracı Bakanlıklar (21): 13 AP, 5 MSP, 3 CGP

5) 5. Demirel Hükümeti AP - MSP – MHP Koalisyonu (21.07.1977 – 05.01.1978)

5 Haziran 1977 seçimlerinde CHP 213 milletvekili çıkardı fakat çoğunluk sayı olan 226'ya ulaşamadı. CHP lideri Ecevit koalisyon ortağı bulamayınca azınlık hükümeti kurmayı denemiş fakat Milliyetçi Cephe'yi oluşturan AP, MHP ve MSP güvenoyu vermemiştir.

Görev Dağılımı
Başbakan Süleyman Demirel (AP)
Başbakan Yardımcılığı (2): 1 MHP, 1 MSP
Devlet Bakanlıkları (4): 2 AP, 1 MSP, 1 MHP
İcracı Bakanlıklar (22): 13 AP, 6 MSP, 3 MHP

6) 7. Demirel Hükümeti DYP – SHP Koalisyonu (20.11.1991 – 25.06.1993)

Süleyman Demirel ve Erdal İnönü liderliğinde kuruldu ve 19 ay iktidarda kaldı.

Görev Dağılımı
Başbakan Süleyman Demirel (DYP)
Başbakan Yardımcısı SHP
Devlet Bakanlığı (14 ): 10 DYP, 4 SHP
İcracı Bakanlıklar (17): 10 DYP, 7 SHP

7) 1. Çiller Hükümeti DYP – SHP Hükümeti (25.06.1993 – 5.10.1995)

Birçok anlaşmazlığa rağmen hatta Başbakan yardımcısının bile üç kez değiştiği koalisyonun ömrü iki buçuk yıl sürdü.

Görev Dağılımı
Başbakan Tansu Çiller (DYP)
Başbakan Yardımcısı SHP
SHP Devlet Bakanlıkları (15): 10 DYP, 5 SHP
İcracı Bakanlıklar (17): 10 DYP, 7 SHP

8) 3. Çiller Hükümeti DYP – CHP Hükümeti (30.10.1995 – 06.03.1996)

Koalisyonun ömrü sadece 4 ay sürdü.

Görev Dağılımı
Başbakan: Tansu Çiller (DYP)
Başbakan Yardımcılığı CHP
Devlet Bakanlığı (15): 10 DYP, 5 CHP
İcracı Bakanlıklar (16): 11 DYP, 5 CHP

9) 2. Yılmaz Hükümeti ANAP – DYP Koalisyonu (06.03.1996 – 28.06.1996)

Merkez sağdaki oy oranları birbirine yakın iki partinin kurduğu koalisyonun protokolünde Başbakanlığın dönüşümlü olacağı konusunda anlaşıldı.

Görev Dağılımı
Başbakan Mesut Yılmaz (ANAP)
Başbakan Yardımcısı Nahit Menteşe (DYP)
Devlet Bakanlıkları (12): 7 ANAP, 5 DYP
İcracı Bakanlıklar (17): 9 ANAP, 8 DYP

10) Erbakan Hükümeti RP – DYP (REFAHYOL Hükümeti) (28.06.1996 – 30.06.1997)

24 Aralık 1995 seçimlerinden sonra birinci parti %21 oyla Refah Partisi (RP) çıktı. Ancak ilk etapta “şeriatçı” olarak tanımlanan RP ile hiçbir parti koalisyona yanaşmadı ancak üç ay ömürlü olabilen ANAP - DYP koalisyonu ortaya çıktı.

Görev Dağılımı
Başbakan Necmettin Erbakan (RP)
Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller (DYP)
Devlet Bakanlıkları (19): 10 RP, 9 DYP
İcracı Bakanlıklar (16): 8 RP, 8 DYP

11) 3. Yılmaz Hükümeti ANAP – DSP – DTP Koalisyonu (ANASOL–D) (30.06.1997 – 11.01.1999)

ANAP’ın (Anavatan Partisi), Demokratik Sol Parti (DSP) ve Demokrat Türkiye Partisi (DTP) ile kurduğu azınlık hükümeti CHP’nin dışardan verdiği destekle kuruldu.

Görev Dağılımı
Başbakan Mesut Yılmaz (ANAP)
Başbakan Yardımcısı Bülent Ecevit (DSP)
Milli Savunma Bakanı ve Başbakan Yardımcısı İsmet Sezgin (DTP)
Devlet Bakanlıkları (19): 11 ANAP, 5 DSP, 3 DTP
İcracı Bakanlıklar (16): 9, 5 DSP, 1 DTP,
Sanayi Bakanlığı görevini bağımsız Yalım Erez yürüttü.

12) 5. Ecevit Hükümeti DSP – MHP – ANAP Koalisyonu (28.05.1999 – 18.11.2002)

Türkiye’nin son gördüğü koalisyon hükümeti 16 yıl önce kuruldu.
Başbakan Bülent Ecevit (DSP)
Başbakan Yardımcıları (3): 1 MHP, 1 ANAP, 1 DSP
Devlet Bakanlıkları (14 ): 5 DSP, 5 MHP, 4 ANAP