Yenilenebilir enerji hızlandı

Türkiye’de, güneş ve rüzgar enerjisine dayalı olan elektrik üretiminin YEKDEM mekanizması ile teşvik kapsamına alınması sonucunda yatırımlar hız kazandı. Öyle ki, 2014 senesinden bu yana rüzgar enerjisi kurulu gücü 8 kat artarken, güneş enerjisi kurulu gücü 195 kat artış sağladı fakat YEKDEM alım süresinin daralması, büyümenin bu ölçüde devam ettirilme beklentisini kırdı.

Kamu ve özel sektör, çeşitli kanallardan bu teşvikin uzatılması veya tekrardan şekillendirilmesi için arayışa girdi. Özel sektör kur oynaklığı konusunda yakınarak dövize dayalı bir alım sistemi talep etmiş olsa da kamu dövize endeksli kontratlardan kaçınmakta. Türkiye’de henüz potansiyel tam değerlendirilemese de özellikle yerli donanım üretimlerinin de oluştuğu bir yatırım dönemi yaşandı. 

Türkiye’nin güneş enerjisi kurulu gücü 2014 senesinde 40 MW düzeyinden, 2021 senesinin sonu itibariyle 7 bin 815,6 MW seviyesine çıktı. Bunun 6 bin 359,9 MW’ı kurulu lisanssız santrallerden oluşmakta. Rüzgar enerjisi kurulu gücüyse 2021 senesinin sonunda 10 bin 585 MW’a çıktı. 2010 senesinde rüzgar enerjisi kurulu gücü 1.329 MW seviyesinde bulunmaktaydı. Bu veriler ışığında, güneş ve rüzgar santralleri yatırımlarının hızlandığı dönem olan 2010’lu senelerden itibaren güneş enerjisi kurulu gücü 195 kat, rüzgar enerjisi kurulu gücüyse 9 kat artmış oldu. 2021 senesinin sonu itibari ile Türkiye kurulu gücünün %7,8’i güneş, %10,62’si rüzgar enerjisine dayalı santrallerden oluşmakta.

Kurulu kapasiteler haricinde, fiili üretime bakıldığında, kuraklığın yaşandığı bir sene olan 2021 senesinde toplam enerji üretiminin %13,6’sı rüzgar ve güneşten gerçekleşti. 2020 senesinde %26 düzeyinde olan hidroelektriğin payı, 2021 senesinde %17’ye düştü fakat, sektör yetkilileri barajların yeterli seviyeye ulaşması ile bu payın artacağına işaret etmekte. Hidroelektrik harici, rüzgar, güneş, biyokütle vb. her türlü yenilenebilir enerji üretimi 2021 senesinde, %18 üretim payına çıktı.

Santral sayıları

Rüzgar enerjisinde, TÜREB verilerine göre, Aralık sonu itibariyle 231 firmanın 272 santrali bulunmaktayken bu santrallerin kurulu gücü 10 bin 585 MWm’yi geçmiş bulunuyor. Santrallerde 3 bin 868 türbin bulunuyor. 22 firmanın 24 projesinde 926,86 MWm kurulu güçte bulunan yatırım da sürdürülüyor. Lisans verilmiş 215,2 MWm kurulu güçteki 9 proje de üretime geçmeyi beklemekte. Türkiye’de güneş enerjisi santral sayısıysa 8 bin 389 adet oldu.

Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı olan elektrik üretimi, doğal duruma bağlı olduğu için elektrik üretimine yedek ve maliyet kontrolü gibi fonksiyonları ile yer verilmekte. Büyük tüketimleri karşılayacak enerji depolamaya yönelik teknolojilerse henüz araştırma aşamasında bulunmakta. Bu dezavantajlara rağmen, Türkiye’nin güneş ve rüzgar potansiyelinin yüksek olması sebebiyle, bu alana yapılacak büyük yatırımların, elektrik üretiminde oluşabilecek olası kayıpları kapatmaya yönelik bir fonksiyon taşıyıp taşıyamayacağı sorusu da gündemde bulunmakta.

Konu hakkında değerlendirmeler yapan GÜYAD Başkanı Cem Özkök, her kapasite artışının elektrik arzının artırılmasına katkıda bulunacağını belirterek, kısa vadede atıl kapasitelerin, tamamlanmış fakat sisteme alınmamış santrallerin devreye girmesi gerektiğinin altını çizdi. Özkök, “Ülkemizin artan enerji ihtiyacı için büyük önem arz eden atıl kapasiteler sektörün yakından ilgilendiği bir diğer önemli konu başlığı. Halen; inşası ve kabulü tamamlanmış ve sisteme bağlı olduğu halde bağlantı kapasitesinde yer almayan 1.700 MW’ı aşkın rüzgar ve güneş gücümüz mevcut. Bu yatırımlar tamamlanmış olmalarına rağmen kapasite artışı kendileri için söz konusu olamıyor, neden? Bu durum özellikle enerji ihtiyacının arttığı bugünlerde ülkemizi elektrik üretimi açısından zora sokabilecek bir durumdur” ifadelerini kullandı ve salgın döneminde düşen enerji talebinin, salgının etkilerinin azalması ile artışının beklenmedik fiyat artışına sebep olduğunu hatırlatarak, bunun da sektörde olumsuz etkilerinin gözlemlendiğini belirtti. Özkök, enerji talebinin karşılanamamasının büyümeye ket vuracağına işaret ederken, Avrupa’nın sınırda karbon uygulaması planı nedeniyle ihracat açısından da önemli olduğunun altını çizdi.

Özkök konu hakkındaki değerlendirmesinde, “Kapasite artışları ülkemize ancak olumlu katkı sağlayacak bir uygulamadır. Hal böyleyken mevcut kurulu santrallere kapasite artışı verilmemesi, yerli ve mili kaynağımızdan yararlanılmaması, bunun sonucu olarak da ülkemizin cari açık sorununun büyümesi anlamına gelecektir. Büyümeye devam eden bir ülke olan Türkiye’de enerji ihtiyacı da artmaya devam edecektir. Bu sebeple 1kWh elektrik üretimi dahi olsa yenilenebilir enerjide tüm üretim imkanlarının yolu sonuna kadar açılmalıdır” ifadelerine yer verdi.