Rus ekonomisi Sovyet dönemine geri döner mi?

Vladimir Putin'in başkanlık dönemiyle birlikte ABD'li şirketler ülkeye girmeye başlarken bugünlerde bu durumun tam tersi gerçekleşiyor. Yaşanan gelişmeler ve İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss'un yaptığı açıklamada Rusya ekonomisini Sovyetler dönemine döndürmeyi hedeflediklerine yönelik söylemleri ortalığı kızıştırdı. Uygulanan yaptırımlar Rusya'yı gerçekten Sovyetler dönemine sokabilir mi? Başlıklarla inceleyelim...

Yaptırımların Etkisi

Pensilvanya Eyalet Üniversitesi'nin uluslararası finans ve enerji güvenliği merkezinin başındaki ekonomi profesörü Barry W. Ickes, Truss'ın sözlerini abartılı bulduğunu ifade ederken şu ifadeleri kullandı:

"Rusya, merkezi planlamaya geri dönmüyor ve özel sektör halen işler bir halde. Rusya tabii ki yaptırımlar tarafından yıpranıyor ancak bu Sovyet zamanına dönüş anlamına gelmiyor"

Warwick Üniversitesi ekonomi bölümünden  Profesör Mark Harrison da Sovyetler dönemine bir dönüşten bahsedilmesi için Rusya'nın gelirinin üçte birinde bir azalışın olması gerektiğini vurguladı.

Harrison, "Ekonomik yaptırımların etkisi bazen çok abartılabiliyor. İnsanlar eğer bir ülkeyi X'ten mahrum ederseniz X ile ilişkili bütün etkinliklerin duracağını düşünüyor. Ancak çoğunlukla gerçekleşen bu değil, çünkü yaptırımlardan etkilenenler arzı kısıtlanan malların ya da aktivitelerin muadilini bulmak için çok uğraşıyor." dedi.

Rusya Değişti

Rus ekonomisi artık daha dışa açık ve iithalat ve ihracattan elde ettiği gelir de Sovyetlerin iki katı durumda.  Artık petrol, gaz satışı ve hizmetlerden gelir elde edilen ülkede bu kalemlerin Rusya GSYH'sinin yüzde 60'ını oluşturduğu biliniyor. Harrison bu konuyla ilgili olarak da "Batı'nın uyguladığı yaptırımların temeli de zaten bu. Ekonominin bu kadar açık olmadığı Sovyet döneminde bu yaptırımları uygulamanın bir anlamı olmazdı" diyerek düşüncelerini dile getirdi.

Stalin Dönemine Geri Dönüş Olmaz

Harvard Kennedy Okulu'ndan ekonomist Richard Parker, "1990'lı yıllar sıradan bir Rus için o kadar korkunçtu ki 10 yıl içinde bir Rus erkeğinin ortalama yaşam süresi 3-4 yıl arasında düştü" derken 1990'da yaşanan kötü koşulları tam tersine çevirenin Putin'den başkası olmadığını vurguladı. Parker, hükümetin uygulamaları devam etmiş olsa da bu durumun "savaştaki bir Batı ülkesi gibi görüneceğini; 1930'lardaki Stalin döneminin ekonomisine geri dönmeyeceğini" ifade etti.

Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Sovyetler de üretim tarımdan sanayiye dönerek dev bir artış göstermişti. Bu oran 1928-1940 yılları arasında  yüzde 5,8 olurken; 1950-1960 arasında yüzde 5,2 oldu. Ancak merkezi planlama yüzünden durumlar bozularak kıtlıklar ve bazı ürünlerin bulunamaması sonucuyla karşılaşıldı.1991'de dağılan Sovyetlerle ekonomi ciddi yara aldı.

Ruble Savaş Öncesi Döneminde

Savaşla birlikte değer kaybına uğrayan ruble şu sıralar savaş öncesi dönemine geri dönüş yaptı. Parker bu durumun Rus ekonomisindeki önemli bir noktayı işaret ettiğini belirterek "Büyük petrol şirketleri gibi oligopolistik dev şirketlerin altındaki ekonomik yapı, kendine özgü bir piyasa ekonomisine işaret ediyor. Ben bundan bir geri dönüş olacağını düşünmüyorum." dedi.

Şimdi Ne Olacak?

Yatırımların etkisi merak edilirken Rusya'dan çıkan Batı'nın yerini  Çin, Hindistan ya da Pakistan'ın doldurması bekleniyor. Warwick Üniversitesi'nden Mark Harrison, "Bazı Ruslar ülkedeki ekonomik sorunların kaynağını Putin olarak görse de bu kişilerin azınlık olduğunu varsayabiliriz. Bazı oligarklar Putin'e geçmişte verdikleri destekten pişman olsa da başka bir liderde daha iyi bir gelecek görmekte zorlanacaktır" ifadelerini kaydetti. Sözlerinin devamında ise "Benim neslim ve ondan önceki nesil savaşın cephede, uçaklarla ve gemilerle yapıldığını düşünürdü.