Küresel Ticaret Sistemi Tehlike Altında Mı?

Ukrayna'daki savaş 2. Dünya Savaşının ardından kurulmuş olan ve global anlamda ekonominin bozulmasına neden oluyor. Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın Avrupa ve dünyada giderek daha fazla kutuplaşmaya neden olduğu gözlemlenmekte. Bu da Batı-Çin arasındaki ticaretin aksamasına hatta zaten kırılmış olan tedarik zincirinin giderek etkilenmesine neden olmakta.  Financial Times’ın baş yazarı Martin Wolf ’a göre de “açık ticareti tehlikeye soktu”. “Yerel hataların ve küresel sürtüşmelerin damga vurduğu yeni bir dünya düzenine geçiyoruz” diye konuşan Wolf, özellikle ABD'de sorunlardan en kötü etkilerin giderilmesinden ziyade rakip ekonomilerin negatif etkileneceği çözümler üretmek.

Dünyada Düzen Bozuluyor!

Bu yeni düzenin çok büyük sorunlar yarattığına değinen Wolf “Dünya sistemi çatırdayabilir - muhtemelen de öyle olacak. Böyle bir dünyada milyarca insan daha iyi bir gelecek umudunu yitirir ve küresel ortak sorunlara çözüm bulunamaz. Ticaret bu tablodaki unsurlardan sadece biri. Ama önemli bir unsur. Liberal ticaretin çok taraflı kurallara tabii olması fikri asil bir fikirdi. Yok olmasına izin verilmemeli. Eğer ABD yardım edemeyecekse, diğerleri etmeli” diyor.

Ekonomik Nasıl Düzelir?

Wolf yeni dünya düzeninde açık ticaret düzeninin nasıl düzeleceğini incelemekte. 5 başlık üzerinde incelenen ekonominin düzelmesi üzerine çözüm önerileri aynen şöyle aktarılıyor.

1- Sürdürülebilirlik: Ticaretin kuralları, insanlığın en önemli ortak sorunu iklim kriziyle mücadeleyle tam bir uyum içinde olmalı. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) yıkıcı etkileri olan bazı teşviklerin (özellikle de balıkçılıkta) kaldırılmasının konuşulabileceği bir platform. Ayrıca karbon fi yatlamalası gibi politikalara da uyum gerekiyor ve sınırda karbon uygulamaları üretimlerin lokasyonlarını değiştirmemeli, orantılı olmalı. Gelişmekte olan ekonomilerin temiz enerjilere geçişine geniş ölçekli destekler verilmeli.

2- Güvenlik: Burada stratejik güvenlikten ziyade ekonomik güvenlik ayrımı yapılmalı. Tedarik zincirlerinde bir çeşitlenme gerekiyor ancak bu çok maliyetli. Hükümetler sektörlere tedarik zincirlerini sektör bazında izleyerek yardımcı olabilir. Ancak bu kadar kompleks sistemlerin yönetimini hükümetler yapamaz. Ekonomilerin potansiyel düşmanlardan ithalata aşırı bağımlı olması çok meşru bir endişe - Avrupa’da Rus doğalgazı meselesi buna örnek. Teknolojik kalkınma konusu da özellikle ulusal güvenliği ilgilendiren alanlar için çok kritik. Burada güvenliği tehlikeye atacak ürün ve faliyetler listesi oluşturulabilir ve diğer tüm ürün ve faaliyetler için açık ticaret devam eder.

3- Ticaret Blokları: ABD Hazine Bakanı güvenlik endişelerinin bir kısmını ‘friendshoring’ ile gidermeyi tavsiye etti. Diğer ülkeler de bölgesel bloklar öneriyor. Hiçbiri mantıklı değil. Yellen ‘dostlukların’ sonsuza kadar süreceğini varsayıyor ve Vietnam gibi stratejik öneme sahip olanlar da dahil çoğu gelişmekte olan ekonomiyi dışarıda bırakıyor. Bu bloklaşma belirsizlik yaratır ve ağır bedelleri olur. Küresel ticaretin bölgeselleşmesi de pahalıya patlar. Herşeyden önemlisi Kuzey Amerika ve Avrupa, dünyanın en nüfuslu ve ekonomik anlamda en dinamik bölgesi Asya’dan ve Çin’den mahrum kalır. Ekonomik olarak da stratejik olarak da çok mantıksız bir fikir.

4- Standartlar: Standartlara ilişkin tartışmalar, ticaret müzakerelerinin en merkezi unsurlarından biri haline geldi. Genelde de yüksek gelirli ülkelerin çıkarlarını gözetecek şekilde uygulanan bu standartlarda - örneğin fikri mülkiyette, az sayıda batılı şirketlerin çıkarlarına göre karar veriliyor. Bir diğer konu işgücü standartları. Ancak standartların kesinlikle olması gereken bazı alanlar da var, dijital ekonomi büyüdükçe ortak veri standartlarına ihtiyaç olacak.

5- Yerel Politikalar: Açık ticaret sisteminin sürmesi yerel kurumlar iyileştirilmeden, korumacı politikaların bedelleri konusunda kamuoyunu eğiten politikalar olmadan ve büyük ekonomik değişimlerden en çok etkilenen kesimlere yardım etmeden imkansız hale gelir. Bunlar yapılmadığında yanlış bilgilendirmelerle kapılılan ulusalcılık ticaret bağlarına büyük zararlar verir.